به گزارش دیده‌بان صنعت زنبورداری ایران، از مدت‌ها قبل پدیده لارو میری در زنبورستان‌های کشور تشدید شده است، این نه‌تنها یک پدیده جدید نیست، بلکه از حدود 2 سال قبل نیز در زنبورداری ما نمود داشته است. در جهت واکاوی ابعاد این عارضه و کاهش نگرانی در جامعه زنبورداری با یکی از متخصصین ارشد این بخش به گفتگو نشستیم. این گفتگو در کنار گفتگوی بینا نیوز با دکتر کامیار احمدی به بسیاری از گمانه زنی ها و ادعاهای بدون سند در خصوص وجود آفت جدید (کلارا) نیز پاسخ می دهد.

به گزارش بینا نیوز، در این گفتگو بر آنیم تا با جناب دکتر مجتبی محرمی، رئیس انجمن علمی زنبورعسل ایران و رئیس بخش بهداشت، تحقیق و تشخیص بیماری‌های زنبورعسل و کرم ابریشم مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی ایران، به واکاوی ابعاد این بیماری و به بررسی دلایل و ابعاد آن در کشور بپردازیم:

دراین‌رابطه بخوانید:

(PMS) نخستین متهم لارو میری در زنبورستان‌های کشور – گفتگو با دکتر کامیار احمدی

تشریح علمی مراحل اثبات وجود یا فراگیری یک عارضه، بیماری یا آفت

• بینا نیوز: جناب دکتر محرمی، در مورد عارضه لارو میری که از حدود دو سال قبل در کشور نمود بیشتری پیدا کرده و تحقیقات و تحلیل شما از این بیماری بیشتر توضیح بفرمایید؟

مسئله لارو میری، عوارض جدیدی نیست و سال‌های سال همیشه در زنبورستان‌ها به‌صورت کم‌وبیش وجود داشته و عوامل متعدد و مختلفی هم می‌تواند داشته باشد و به یک عامل منحصر نیست. از عوامل عفونی و غیرعفونی، عوامل عمومی و محیطی، عوامل اقلیمی و دما، رطوبت و سایر عوامل و آفت‌ها می‌تواند دلیل این لارو میری‌ها باشد و قطعاً در هر نقطه و عرصه می‌تواند این عوامل مختلف و متفاوت باشد.

تعیین یک عامل برای لارو میری ابداً علمی و منطقی نیست و عوامل متعددی برای لارو میری تعریف می‌شود. خیلی از عوامل هم برای لارو میری عفونی نیستند و این موضوع و شرایط اصلاً جدید نیستند. منتها شدت و ضعف این عارضه در سال‌های مختلف متغیر بوده و خشکسالی و شرایط شهد و گرده و دمای هوا، شرایط آفات و بیماری‌ها و… می‌تواند در تشدید این عارضه مؤثر باشد. امروزه هم مشاهدات جدیدی وجود ندارد و همین نوسان در این عارضه ادامه دارد و گاهی تشدید و در فصولی کم می‌شود و این نباید نگرانی خاصی را در زنبورداران ایجاد کند.

• آیا صرفاً با مشاهدات محدود و گمانه‌زنی‌های غیررسمی یک شخص در مورد انگل تروپیلا الاپس(کلارا) می‌توان آن را به‌عنوان عامل لارو میری و یا تلفات نوزادان کشور معرفی کرد؟

ما تا امروز هیچ گزارش و مشاهدات موثقی در مورد حضور این آفت و جرب در کشور نداریم و هیچ‌کدام از فکت‌های علمی، مقالات معتبر و داده‌های تحقیقی وجود این آفت را اثبات نمی‌کند. البته حدسیات و گمانه‌زنی‌های غیررسمی وجود دارد که البته مربوط به زمان‌های اخیر هم نیست این موضوعی است که از سال‌ها قبل مطرح بوده و به هیچ مستند قابل اتکایی هم برای اثبات آن در کشور دستیابی نشده است.

اینکه افرادی با طرح یک عامل اثبات نشده قدیمی و تبلیغات در مورد آن و سخنرانی و برنامه‌سازی در مورد آن به‌صورت غیرفنی و بر خلاف ضوابط تحقیقاتی عمل می کنند، منطقی و علمی نیست و بیشتر به پروپاگاندا شباهت دارد. قبلاً نیز متخصصین و دانشمندان در مورد این آفت تحقیق و هشدار داده‌اند که در صورت مشاهده به مراجع ذی‌صلاح اعلام شود و این اصلاً مسئله یا کشف تازه‌ای نیست. این ابداع فرد جدیدی نیست که بتواند از آن نام و نشانی پیدا کند و برای محققان و دانشمندان این رشته یک موضوع قدیمی و شناخته شده است.

در سازمان دامپزشکی طرح‌های جاری نمونه‌گیری از زنبورستان‌های کشور وجود دارد که علاوه بر آزمایشگاه آن سازمان، این نمونه‌ها با مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی ایران نیز به اشتراک گذاشته می‌شود و برای اطمینان بیشتر در یک آزمایشگاه معتمد دیگر به جز دامپزشکی نیز مورد تحقیق و آزمایش قرار می‌گیرد. در ماه‌های اخیر نیز بیش از 300 نمونه از سراسر کشور وارد آزمایشگاه بخش تحقیقات زنبورعسل موسسه رازی شده که از حیث کنه واروآ و سایر بیماری ها و ویروس ها مورد آزمایش قرار گرفته اند. هدف این آزمایش ها تحقیق در مورد این مسئله بوده که به جز جرب واروآ آیا عامل دیگری هم در بروز این عوارض وجود داشته یا خیر.  تا این لحظه بررسی های ما بر این نمونه ها نشان می دهد که به جز واروآ تا کنون هیچ جرب دیگری بر روی زنبورهای بالغ زنبورستان های مورد تحقیق مشاهده نشده است.

در سایر تحقیقات مستمر و ارسال نمونه‌ها از زنبورستان‌های کشور و سیستم مانیتورینگ مداوم بخش زنبور عسل مؤسسه رازی نیز هیچ شواهدی تاکنون مبنی بر وجود جرب دیگری به جز واروآ نداشته‌ایم. پس به‌صراحت اعلام می‌کنیم که جرب تروپیلا الاپس تاکنون در زنبورستان‌های کشور و نمونه‌های مانیتورینگ مداوم آزمایشگاه مؤسسه رازی مشاهده نشده است.

• آیا این جرب تروپیلاالاپس در دنیا فراگیری داشته و چه اطلاعاتی از آن موجود است؟

بله در نقاطی از دنیا در ادوار مختلف شیوع داشته و برای نخستین‌بار بر روی گونه‌هایی از زنبورهای درشت وحشی و بومی مشاهده شده و بعد نیز به زنبورهای اهلی و گونه‌های پرورشی سرایت داشته است. این بیماری در دنیا وجود داشته و چیز جدیدی نیست؛ ولی در ایران مشاهده نشده و حدسیاتی همیشه بوده که در استان‌های هم‌جوار کشورهای پاکستان و افغانستان ممکن است وجود داشته باشد.

نکته مهم دیگری که هست این مورد است که این جرب اصلاً عامل مستقیم برای مرگ لاروها و نوزادان زنبورعسل نیست. ما در بررسی چرخه تکاملی این جرب مشاهده کردیم که مثل جرب واروآ بخشی از زندگی را بر روی سلول‌های نوزادان سپری می‌کند و بقیه عمرش را بر روی زنبوران بالغ. این چرخه دایم تکرار می‌شود و هیچ منبعی برای اثبات اینکه این جرب عامل مستقیم و اصلی مرگ‌ومیر نوزادان یا زنبوران بالغ باشد، وجود ندارد. تنها می‌تواند عامل زمینه‌ای برای ضعیف‌شدن لاروها و زنبوران بالغ باشد و سرایت سایر عوامل بیماری‌زا، بدان‌ها باشد.

اینکه بگوییم هر لاروی که به آفت کلارا آلوده شود از بین می‌رود، صحیح نیست و حتی جرب واروآ نیز به‌صورت مستقیم عامل مرگ و میز زنبوران و لاروها نیست و گفتن اینکه جرب تروپیلا الاپس عامل لارو میری است از نظر علمی درست نیست.

• در مورد سندروم PMS توضیح بفرمایید و اینکه امروزه چه شواهدی بر همه‌گیری آن وجود دارد؟

این سندروم نیز عارضه جدیدی نیست و مخفف عبارات (پارازیتیک مایت سیندروم) است که از آن به سندروم جرب تعبیر می‌شود. وقتی این سندروم عارض می‌شود در یک زنبورستان تبعات زیادی را برای زنبورهای بالغ و نوزادان ایجاد می‌کند و در بالغین با مکیدن همولنف زنبور را دچار کمبود پروتئین می‌کند و از نظر جثه و پرواز زنبورها را ضعیف می‌کند و توان جمع‌آوری شهد و گرده را می‌گیرد و در سیکل طبیعی رفتاری زنبور در کلنی اختلال ایجاد می‌کند و این چرخه را فلج می‌کند. بالطبع زنبوران دارای اختلال توانایی پرستاری از نوزادان را از دست می‌دهند و در سیستم پرورش نوزادان نیز اختلال ایجاد می‌شود و باعث ضعیف‌شدن نوزادان می‌شود و این آفت از غذا و بدن این لاروها نیز تغذیه می‌کند و موجب عوارض ژنتیکی و ناقص‌الخلقه شدن و نیز پدیده‌هایی مثل بال خوردگی می‌شوند و اندام‌ها و اعضای بدنشان خوب رشد نمی‌کند. در مجموع اگر کنترل نشود کل جمعیت ضعیف و عملیات طبیعی کلنی با اختلال روبرو می‌شود و کم‌کم تلفات نیز افزایش می‌یابد. تولیدات کندو پایین می‌آید و زیان اقتصادی ایجاد می‌کند و تمام این مجموع را سندروم (پی‌ام اس) می‌نامند که همه زمینه‌های اختلالی مثل عفونت، عدم رشد، عدم تغذیه صحیح، قدرت ترشحی ضعیف، همولنف ضعیف، بال خوردگی، کاهش قدرت پروازی و… را در بر دارد. در این شرایط شیوع عفونت و باکتری در کلنی افزایش می‌یابد و بیماری‌های دیگری هم کلنی را درگیر می‌کند.

جرب‌ها، ام‌الامراض زنبورهای عسل هستند که در ایران غالب آن کنه واروآ است که موجب این عوامل و سندروم در کلنی‌ها می‌شود.

• جناب دکتر لطفاً توصیه‌ها و پیشنهادات تکمیلی را عنوان بفرمایید که در مورد درمان‌ها و تهیه دارو چه توصیه‌ای به زنبورداران دارید؟

زنبورداران دراین‌خصوص دچار استرس و وحشت نشوند و هیچ اقدام غیرمتعارفی را انجام ندهند، اتفاق خاصی در کشور رخ نداده و این عوامل و بیماری‌ها قبلاً هم وجود داشته‌اند.

آرامش و طمأنینه خود را حفظ کنند. متأسفانه در فضای غیرشفاف و غیرعلمی، قاچاقچیان و افراد فاقد صلاحیت بیشترین سود را می‌برند و اینجا باید زنبورداران هشیار باشند و گول این سودجویان را نخورند و هزینه‌های اضافه بر خود تحمیل نکنند.

از سازمان دامپزشکی هم انتظار داریم در این مواقع اقدام سریع کارشناسی و موضع شفاف و دقیق داشته باشد و اجازه ندهد افراد کم‌سواد و فاقد صلاحیت فنی از عدم اطلاع زنبورداران بهره ببرند و همکاران باید به این نکته توجه کافی و قاطعیت داشته باشند و مراجع ذی‌صلاح با این افراد و سوءاستفاده‌کنندگان برخورد حقوقی داشته باشند.