به گزارش دیده‌بان صنعت زنبورداری ایران، سیستم تولیدمثلی ملکه زنبورهای عسل پیچیده است. از ویژگی‌های آن می‌توان، جفت‌گیری ملکه با چندین زنبور نر، پروازهای جفت‌گیری طولانی‌مدت، هاپلوئید بودن نرها و منطقه تجمع نرها را نام برد.

به گزارش بینا نیوز، این ویژگی‌ها یک سیستم مؤثر برای انتخاب جمعیت‌های زنبور عسل با تنوع ژنتیکی بالا را شکل داده است. بااین‌حال، تکنیک‌های مدرن زنبورداری و پرورش ملکه ممکن است، این اثرات انتخاب طبیعی را کاهش داده یا از بین ببرد. این خطرات باعث کاهش حیات جمعیت زنبورهای عسل می‌شود.

انتخاب و کنترل جفت‌گیری‌ها ابزارهای بسیار قدرتمندی برای بهبود ویژگی‌های اقتصادی، رفتاری و سازگاری زنبورهای عسل را در پرورش ملکه را ارائه می‌دهد. استفاده از ملکه‌های استاندارد و باکیفیت بالا شرط لازم برای زنبورداری موفق از نظر اقتصادی است.

در شرایط عادی ملکه زنبور عسل تنها ماده‌ای است که در کلنی تخم‌گذاری می‌کند. عوامل زیادی مانند کلنی‌های پرورش‌دهنده، سن لارو پیوندزده‌شده، شرایط پیوند، فصل، وزن تولد ملکه، میزان ذخیره اسپرم در اسپرماتکا، ویژگی‌های کندوهای شروع‌کننده و پایانی بر کیفیت ملکه زنبور عسل تأثیر می‌گذارد.

خرید متابولیسم اُپتیمایزر (بن زا بی)

ملکه باکیفیت چه ملکه‌ای است؟

به گزارش بینا نیوز، پاسخ به این سؤال در واقع دو وجه دارد. برخلاف زنبور کارگر، ملکه زنبور عسل را باید در دو مقیاس درجه‌بندی کرد. کیفیت ملکه به عملکرد خودش و همچنین عملکرد فرزندانش بستگی دارد. یک ملکه باکیفیت باتوجه‌به فصل باید تخم‌ریزی مناسبی با الگوی مناسب داشته باشد. ملکه خوب از فضای تخم‌گذاری به‌خوبی استفاده می‌کند و تولید خوب، سالم و یکنواخت زنبورهای کارگر را حفظ می‌کند.

تخم‌گذاری او در مواقع مهم مثلاً در اوایل بهار باید زیاد باشد. در این شرایط ملکه ممکن است روزانه بیش از 3000 تخم هم بگذارد. از طرف دیگر در شرایط خشک‌سالی و کمبود غذا یا با ورود به فصل شهدآوری باید تخم ریزی را کاهش دهد.

 او باید مقدار زیادی فرمون ملکه باکیفیت تولید کند تا زنبورهای داخل کندو متوجه حضور او شوند و کارها را به‌درستی انجام دهند. بااین‌حال، ارزش ملکه نه‌تنها در عملکرد آنها، بلکه در عملکرد فرزندانشان نیز سنجیده می‌شود. درحالی‌که یک ملکه باید سالم و سازنده باشد و تخم‌ریزی خوبی داشته باشد، او باید فرزندانی تولید کند که عملکرد خوبی داشته باشند.

ملکه‌ای که عملکرد عالی از خود نشان می‌دهد، اما فرزندانی بدخلق یا به‌خودی‌خود، بی‌کیفیت تولید می‌کند، چه فایده‌ای دارد؟ ملکه جوان به‌خودی‌خود، تخم‌ریزی خوبی دارد؛ ولی یک ملکه زنبور باکیفیت باید ژنتیک باکیفیت را به فرزندان خود انتقال دهد. اگر زنبورهای کارگر دارای ذخایر ژنتیکی باکیفیت نباشند، کل کلنی متضرر خواهد شد.

 یک ملکه باکیفیت ویژگی‌های ژنتیکی موردنظر خود مانند مقاومت در برابر بیماری‌ها، خلق‌وخو، تولید عسل، تمایل کم به بچه دهی، رنگ و… را که به‌عنوان “فنوتیپ” شناخته می‌شود را به دختران زنبور کارگر خود منتقل می‌کند.

 به‌طورکلی اعتقاد بر این است که یک ملکه باکیفیت بالا باید وزن زنده بالا، تعداد بالای تخمدان‌ها، اندازه‌بزرگ اسپرماتکا، تعداد زیاد اسپرم در اسپرماتکا را داشته باشد و عاری از بیماری‌ها و آفات باشد. اگر یک ملکه از کیفیت خوبی برخوردار نباشد ممکن است توسط کارگرها از بین رود و یک ملکه جوان جایگزین آن شود.

عمر اقتصادی ملکه چقدر است؟

به گزارش دیده‌بان صنعت زنبورداری ایران، یکی از موارد بسیار مهمی که همچنان در زنبورداری ایران به آن توجه نمی‌شود، عمر مفید ملکه زنبور عسل است. به‌طورکلی یک ملکه نهایتاً تا دو سال می‌تواند تخم‌ریزی مناسبی داشته باشد و بعد از آن حتماً باید تعویض گردد.

ایده‌آل‌تر این است که ملکه‌ها سالانه تعویض شوند. بسیاری از زنبورداران ایالات متحده اغلب دو بار در سال ملکه را تعویض می‌کنند. این جز ابتدایی‌ترین اصول برای یک زنبورداری موفق است. زنبورداران باید سن ملکه‌ها را بدانند و تعویض منظمی برای جلوگیری از وجود ملکه‌های پیر داشته باشند. با استفاده از ماژیک مخصوص رنگ‌آمیزی ملکه که برای هر سال رنگ متفاوتی دارد، سن دقیق ملکه‌ها را تشخیص داد.

وزن ملکه یک ویژگی فیزیکی است که برای ارزیابی کیفیت ملکه‌های زنبور عسل حیاتی است. وزن یک ملکه در دوره‌های مختلف زندگی متفاوت است. وزن ملکه‌های باکره، از زمان تولد تا جفت‌گیری به‌تدریج کاهش می‌یابد. زیرا پرواز (های) جفت‌گیری به بدن سبک‌تری نیاز دارد. پس از جفت‌گیری، ملکه‌ها شروع به بازیابی وزن خود می‌کنند.

 وزن ملکه باکره نباید کمتر از 190 میلی گرم باشد. به‌طور کلی ملکه‌ها با توجه به وزن تولد و وزن زنده به کلاس‌های کیفی تقسیم می‌شوند و سه گروه سبک (کمتر از 190 میلی‌گرم)، متوسط (190 تا 200 میلی‌گرم) و سنگین (بیشتر 210 میلی‌گرم) را شامل می‌شوند. ملکه‌هایی با وزن 200 میلی‌گرم و بالاتر با کیفیت خوب در نظر گرفته می‌شوند. وزن زنده ملکه تخم‌گذار نباید کمتر از 230 میلی‌گرم باشد.

اندام‌های تولیدمثل داخلی و سن لارو پیوندی

به گزارش بینا نیوز، در یک ملکه تخم‌گذار، اکثریت حفره شکمی را تخمدان‌ها اشغال می‌کنند. تخمدان‌های ملکه‌های تخم‌گذار حدود هشت برابر بزرگ‌تر از تخمدان‌های باکره است. تعداد تخمدان‌ها را می‌توان در هر زمانی در طول زندگی یک ملکه ارزیابی کرد، اما چند ماه پس از جفت‌گیری به طور قابل‌اطمینانی امتیازدهی می‌شوند.

 پس از جفت‌گیری، اسپرم‌ها در طول عمر باقی‌مانده ملکه در اسپرماتکا ذخیره می‌شوند. تعداد اسپرم‌های ذخیره شده و زنده‌مانی آنها دو معیار حیاتی از ظرفیت تولیدمثلی ملکه و طول عمر او هست. اندازه اسپرماتکا یکی دیگر از معیارهای معتبر کیفیت ملکه است. اسپرماتیکای بزرگ‌تر می‌تواند اسپرم بیشتری را در خود نگه دارد.

 قطر آن برای ملکه‌های باکیفیت بالا باید بزرگ‌تر از 1.2 میلی‌متر باشد. اندازه اسپرماتکا در یک ملکه نیز تحت‌تأثیر شرایط پرورش و منبع ژنتیکی ملکه است. اندازه ملکه با سن لارو پیوندی نسبت عکس دارد. بنابراین سن لارو پیوندی بسیار مهم است. به‌طور کلی توصیه می‌شود از لاروهای کمتر از 12 ساعت برای حداکثر کیفیت استفاده شود.

کیفیت جفت‌گیری

ملکه‌های زنبور عسل در اوایل زندگی خود (1 تا 2 هفتگی)، یک یا چند پرواز جفت‌گیری را انجام می‌دهند. جفت‌گیری معمولاً در فاصله زیادی از کندو در منطقه تجمع نرها اتفاق می‌افتد که احتمالاً برای جلوگیری از هم‌خونی هست. ملکه‌های زنبور عسل با تعداد زیادی زنبور نر جفت‌گیری می‌کنند (بین 6 تا 26 و به طور میانگین 12 تا 14 زنبور نر) جفت‌گیری‌های متعدد تنوع ژنتیکی را در کلنی افزایش می‌دهد.

 جفت‌گیری با چندین زنبور نر باعث افزایش تعداد اسپرم‌های ذخیره شده در اسپرماتیکا، افزایش جذابیت ملکه (بهبود فرمون‌ها) و تقسیم کار بهتر، کاهش بروز بیماری و بهبود تناسب در کلنی می‌شود. اگر نرها بیش از حد هم‌خون باشند یا تنوع ژنتیکی پایینی داشته باشند، مزیت جفت‌گیری چندگانه برای ملکه و کلنی از بین می‌رود.

 زمانی که یک ملکه با میانگین 10-20 میکرولیتر مایع منی (حاوی 100 میلیون اسپرم) در مجرای تخمدان خود به کندو باز می‌گردد، اکثریت قریب به اتفاق این مایع منی تخلیه می‌شود و تنها 3 تا 5 درصد از اسپرم هر زنبور نر به‌طور فعال به اسپرماتکا می‌رود و در آن ذخیره می‌شود. ملکه‌هایی را که کمتر از 3 میلیون اسپرم ذخیره داشته‌باشند، کیفیت خوبی ندارند و عملاً جفت‌گیری موفقیت آمیزی نداشتند.

ملکه و آفات و بیماری‌ها

به گزارش بینا نیوز، ملکه‌ها نسبت به کارگران کمتر مستعد ابتلا به بیماری و عفونت‌ها هستند. ملکه‌ها به طور مداوم توسط زنبورهای کارگر جوان مراقبت و تغذیه می‌شوند که موانع فیزیکی و اجتماعی برای محافظت از آنها در برابر عفونت ایجاد می‌کند. علاوه بر چنین مکانیسم‌های ایمنی اجتماعی، ملکه‌ها ذاتاً مجهز به دفاع‌های ایمنی فردی است.

بااین‌وجود، ملکه‌ها مستعد ابتلا به اکثر بیماری‌های زنبورهای کارگر از جمله نوزما،  کنه تراشه‌ای آکاراپیس و ویروس‌های متعدد است. نوزما در ملکه‌ها باعث مشکلات متابولیک، فیزیولوژیک و ضایعات روده می‌شود. علاوه بر این، ملکه‌های آلوده به نوزما آپیس دیرتر تخم‌گذاری را شروع می‌کنند، در تولید فرمون اختلال دارند و در موارد شدید تخمک‌های آن‌ها تحلیل می‌روند که منجر به ناباروری می‌شود. این عفونت ممکن است طول عمر ملکه را به‌شدت کاهش دهد و در آلودگی‌ها بالا بعد از 50 روز ملکه را از بین ببرد.

ارتباط تغذیه و تولید ملکه‌های باکیفیت  

 در زنبورها، ملکه‌ها و کارگران دارای ژنوتیپ‌های مشابه هستند. بااین‌حال، این ژنوم‌های مشابه، فنوتیپ‌های متمایز ملکه و کارگر را تولید می‌کنند. تغذیه در زنبور عسل اهمیت ویژه‌ای دارد. تبدیل‌شدن تخم به کارگر یا ملکه تحت‌تأثیر تغذیه هست. کندوهای پرورش ملکه باید با شربت زیاد و کیک گرده با پروتئین بالا تغذیه شوند تا ملکه‌های حاصل از کیفیت مناسبی برخوردار باشند.

متابولیسم اُپتیمایزر (بن زا بی) و پرورش ملکه

به گزارش مرجع خبری تحلیلی علمی آموزشی صنعت زنبورداری ایران، مصرف بن زا بی‌در طول دوره پرورش ملکه باعث بهبود ویژگی‌های مربوط به کیفیت ملکه می‌شود. مطالعات نشان داده است که ژل رویال تولید شده از کلنی‌های که بن زا بی را مصرف کردند از کیفیت بالاتری برخوردار است؛ بنابراین ملکه‌های تولید شده در این کندوها وزن تولد بیشتری دارند و کیفیت بالاتری دارند. ارزیابی‌های میدانی در زنبورستان‌های مختلف در کشور نشان می‌دهد که شاخون‌ها بزرگ‌تر و در نتیجه ملکه‌های حاصل بزرگ‌تر و باکیفیت‌تر هستند؛ بنابراین استفاده از (بن زا بی)‌ در تمام فرایند پرورش ملکه ضروری است و باعث افزایش کیفیت ملکه‌های تولیدی خواهد شد.

نکته حائز اهمیت در استفاده از بن زا، باهدف پرورش ملکه این است که تمامی کندوهای درگیر پرورش ملکه از کندوهای پرستار گرفته تا شروع‌کننده و خاتمه‌دهنده و کندوچه‌های جفت‌گیری بهتر است از بن زا بی‌در تغذیه استفاده کنند. باتوجه‌به ارزیابی‌های انجام‌گرفته بهتر است کندوهای استارتر و مولد از 40 روز قبل از شروع پرورش ملکه توسط بن زا بی تغذیه شوند تا حداکثر عملکرد مشاهده شود.

با تشکر از مهندس رضا بیدشکی