به گزارش دیده بان صنعت زنبورداری ایران، حریم کوچ و فاصلهگذاری زنبورستان ها یکی از اصول بنیادین در زنبورداری حرفهای روز دنیاست که متأسفانه در کشور ما مغفول مانده است. در خصوص حریم زنبورستان و اینکه ما بعد از کوچ، زمانی که زنبورستان را مستقر میکنیم، چقدر باید با زنبورستان های دیگر فاصله داشته باشد و برای تحکیم شغل پایدار زنبورداران کهنهکار و حتی تازهکار در این مقطع چه باید بکنیم؟
به گزارش مرجع خبری تحلیلی علمی آموزشی صنعت زنبورداری ایران، دولت و بخش وزارت کشاورزی، اتحادیهها و خود زنبورداران در این خصوص چهکارهایی باید انجام دهند؟ همه این سؤالات و مباحث مربوطه را با مهندس مهدی اخوان مقدم، کارشناس ارشد زنبورداری و مدرس و پژوهشگر به گفتگو نشستیم که مشروح آن ازنظرتان میگذرد:
- بینا نیوز: جناب اخوان مقدم، حریم کوچ چه تعریفی دارد و بر چه پایه استوار است؟
اخوان مقدم: بهطور عرفی، عقلانی و منطقی باید زنبورستان ها یکفاصله خاصی را باهم رعایت کنند، یعنی اینکه یک دولت و نهادها و اتحادیهها باید با مشارکت هم بر اساس شرایط اقلیمی آن منطقه، پوشش گیاهی و وضعیت شیوع بیماریها، تعداد زنبورداران و حجم کلنیهای یک زنبورستان مبادرت بهقرار دادن یکفاصله بین زنبورستان ها میکنند.
که زنبورداران موظف به رعایت این فاصله میشوند و به این حریم زنبورستان میگویند. این فاصله را باید همه رعایت کنند و کسی حق ندارد در فاصله کمتری کلنیهای خود را مستقر کند.
- در این استقرار اولویت با کیست؟ میتوانید با یک مثال فایده این کار را تشریح کنید؟
برفرض اگر یک زنبورداری مدتهاست در یک نقطه مستقرشده و اثباتشده که مدت زیادی او در این منطقه کار میکند، یک زنبوردار تازهکار حق ندارد در فاصله نزدیک و غیراستاندارد از آن زنبورستان کلنی مستقر کند.
چرا باید حریم رعایت شود، اول اینکه وقتی زنبورستان ها نزدیک هم باشند از بار تولید هم کم میکنند و آن تولید و منابع طبیعی تقسیم میشود.
مثلاینکه دو آرایشگاه در فاصله نزدیک هم مستقر باشند، پس هرکدام از مشتری دیگری کم میکنند و قطعاً کار هر دو نیز خوب است و سرانجام کار بهجایی میرسد که توان دادن هزینهها را هم ندارند چه رسد که سود هم بکنند.
حالا اگر فقط یک آرایشگاه در آن محوطه باشد، درآمد آرایشگاه دوم هم به او میرسد و علاوه بر سود سرشار میتواند پسانداز هم داشته باشد و هزینههای خود را بدهد.
- در مثال میدانی اگر این فواصل رعایت نشود ازنظر اقتصادی چه میشود؟
در بحث زنبورداری هم ما مسائلی مثل نگهداری کندو داریم، گرم کردن کندو داریم، هزینههای کندو و نهاده عسلی که باید برای کندو بماند و باید از مقداری عسل تغذیه کند تا هزینههای کندو و فعالیتهای روزانه را پوشش دهد. مقداری هم باید عسل در کندو ذخیره بماند تا برای زنبوردار پشتوانه باشد.
یعنی اینکه اگر جایی که 100 کندو ظرفیت دارد، ما 200 کندو مستقر کنیم. بهجای آنکه زنبورها تولید کنند هر آنچه عسل که به وجود آمده و هر آنچه شهد و گرده در طبیعت اطراف هست، خرج اداره این زنبورها میشود، ولی اگر تعداد آنها نصف شود، مقداری صرف اداره زنبورها و بقیه تولید عسل ذخیره میشد.
حالا اگر یک زنبورستان 100 کلنی در کنار این زنبورستان باشد، از بار این زنبورستان کم شده و منابع شهدی تقسیم میشود و هیچکدام نمیتوانند سودی ببرند.
مثال بعدی اینکه اگر زنبورستان دیگری هم به مجموعه دو زنبورستان قبلی مثلاً با 500 کندو اضافه شود، برای مرتعی که تنها کشش یک زنبورستان را داشته با افزودن زنبورستان بعدی تنها میتواند تأمینکننده شرایط نگهداری خود زنبورها باشد و افزودن کلنیهای بعدی سبب میشود که نهتنها هیچ سود و برداشت اضافی نباشد بلکه به تغذیه دستی زنبورها نیز نیاز پیدا میکنیم.
درواقع رعایت حریم زنبورستان کمک میکند که زنبورداران از تولید هم کم نکنند و تولید هرکدام در حد معقولی با تکیه بر ظرفیت سنجی مرتع باقی بماند.
- بهجز مسائل اقتصادی و بهرهوری این فاصلهگذاری در انتقال بیماریها چه نقشی دارد؟
در مبحث بیماریها نیز اگر دو زنبورستان در کنار هم داشته باشیم، زنبورها باهم تعارف ندارند و زنبورها اشتباه پرواز میکنند و زنبور نر جابجا میشود و کندوها باخت میروند. منابع گل و گیاه و آب مشترک استفاده میکنند و همه اینها میتواند موجب انتقال بیماریها باشد.
ما اگر این حرف را 5 سال قبل میزدیم قابلتفهیم نبود، ولی همین فاصلهگذاری اجتماعی است که اکنون هم با شیوع کرونا در جوامع انسانی هم باب شده است.
زنبورها بهصورت طبیعی و غریزی دوست دارند، کندوهایشان در یکفاصله متفاوت و منطقی از هم قرار داشته باشد و دارای فاصله نهچندان نزدیک از کندوی مادر باشد.
مشاهدهشده کندوهایی که به فاصله کمتر از یک کیلومتر از هم بودند در فاصله یکماهه بهسرعت به کنه آلوده شدند، وقتی فاصله به 2 کیلومتر رسید این سرعت ابتلا به دو ماه کاهش یافت ولی بازهم وجود داشت، پس اگر کندوها دور از هم باشد هم مبنای اقتصادی دارد و هم بر شیوع بیماریها مؤثر است.
وظیفه متولیان هم کنترل بیماریها با فاصلهگذاری است و نباید یک بیماری مانند دومینو از یک منطقه شروع و به همه زنبورستان ها سرایت کند.
به دلیل کوچ رو بودن زنبورداری، امکان شیوع بیماریها زیاد است، فرض کنیم اگر یک زنبورستان مهاجر آلوده در یک منطقه پاک هم مستقر شود و فاصله را رعایت نکند، کل منطقه را درگیر میکند.
متأسفانه این مسائل چندان موردنظر زنبورداران نبوده و وقتی متوجه میشوند که نیمی از کلنیهایشان درگیر شده و عملاً هیچ سودی در آن فصل عایدشان نخواهد شد.
وقتی یک زنبورستان درگیر یک بیماری شود، مدتها باید تماموقت و انرژی خود را صرف آن کند درحالیکه بهسادگی با رعایت یک فاصلهگذاری میتوانستند از آن جلوگیری کنند.
- میزان این فاصلهها در حریم کوچ چگونه مشخص میشود؟
اینکه باید این فاصله مصوب و استاندارد چقدر باشد، باید با تعامل تشکلها و اتحادیهها و متولیان دولتی بازنگری شود، اعداد و ارقامی در قانون کوچ ایران وجود دارد، 500 متر و هزار متر و 2 هزار متر که باید با صحبت و توافق یک رقم علمی و دقیق مشخص شود و قانونی مشخص شود که همه تمکین کنند.
قانون وقتی ارزش دارد که کسی که مغبون میشود هم به آن تمکین کند، وقتی کسی سود میبرد و پیروز است تمکین معنی ندارد، باید طوری باشد که همه از این قانون حرفشنوی داشته باشند و عددی باشد که با مشاوره متخصصان این قانون اصلاح شود، همین قانونی که الآن وجود دارد هم خوب است ولی متأسفانه اجرا نمیشود، باید به یک نقطه بهینه و همهپسند برسیم که موردقبول همه باشد و نه زنبوردار ضرر کند و هم از مراتع استفاده درست شود و هم تشکلها در تصویب و اجرای این قانون نقش داشته باشند./
