به گزارش دیده بان صنعت زنبورداری ایران، دکتر محمد بهجتیان از پژوهشگران و کارشناسان ارشد زنبورعسل و دارای دکترای تغذیه علوم دامی، 20 سال است که به زنبورداری و تدریس و تحقیق اشتغال داشته و علم را در کنار تجربه آموخته است.
به گزارش بینا نیوز، ایشان با بیان اینکه فقدان مدیریت علمی و اصولی بین بازده زنبورداری ما و جهان فاصله ایجاد کرده است، گفت: مجموعه بی‌تدبیری در مراکز دولتی متولی و مقاومت در برابر یادگیری فنون جدید، زنبورداران را دچار روزمرگی کرده است. وی همچنین به دلایل ایجاد فاصله علمی و اقتصادی زنبورداری ایران با کشورهای صاحب سبک در این زمینه پرداخت و در مورد دلایل عملیاتی نشدن تحقیقات علمی زنبورداری در ایران سخن به میان آورد و به تشریح ضرورت استفاده از کمک تغذیه‌ها و مکمل‌ها پرداخت.
به گزارش مرجع خبری تحلیلی علمی آموزشی صنعت زنبورداری ایران، دکتر بهجتیان، در دو شرکت دانش‌بنیان در خصوص تحقیق و پژوهش و تولید تغذیه‌های زنبورعسل فعالیت دارند. در شرکت تولیدی مکمل‌های غذایی زنبورعسل «اسپادانا مکمل» که در تولید کمک تغذیه و مکمل‌های زنبورعسل فعالیت دارد، رئیس هیئت‌مدیره و در شرکت فناوران اسپادانا مکمل که در تحقیق و پژوهش شرکت دارد، مدیرعامل هستند.
ایشان همچنین، دارای چندین مقاله علمی درزمینه‌ی تغذیه طیور و زنبورعسل و ترجمه یک کتاب درزمینه‌ی راهنمای بیماری‌های زنبورعسل هستند که اختراعی در خصوص کندوی زنبورعسل اصلاحات شده برای راحتی مدیریت را نیز به نام خود ثبت نمودند. اینک ادامه این گفتگو ازنظرتان می‌گذرد:
بینا نیوز: جناب دکتر بهجتیان، بیشترین ایراد در تهیه خمیر شیرین توسط زنبورداران چیست؟
بهجتیان: مباحث تغذیه‌ای زنبورعسل بحث فوق‌العاده پیچیده‌ای است و تهیه خمیر شیرین صرفاً ترکیب چند ماده نیست، این تغذیه دارای ساختارهای مختلف و انواع مختلف در جهان است و هنوز جای کار دارد، در تهیه خمیر شیرین باید متابولیسم خاص قندی مدنظر قرار گیرد و برای تهیه این قند فاکتورهای خاصی رعایت شود وگرنه طول عمر زنبور را تا نصف کاهش می‌دهد.
متأسفانه مقاومت در برابر تغذیه‌های جدید زنبور زیاد است و برخی حاضر نیستند؛ مثلاً برای خمیر شیرین تولیدی ما که سال‌هاست روی متابولیسم قندی آن کارشده، مبلغ اندکی هزینه بیشتر بپردازند، درحالی‌که با تولید خمیر توسط خودشان سبب کشتن زنبورها می‌شوند و صدها برابر خسارت می‌بینند.
تغذیه چه تأثیر عمده در کاهش تلفات زنبورها دارد؟
زمستان امسال شاهد تلفات بالای 50 درصد در کلنی‌های کشور بودیم درحالی‌که در زنبورستان مرکز ما شاهد کمترین میزان ناچیز مرگ‌ومیر زنبورها هستیم و این تفاوت مدیریت علمی و تغذیه درست و غلط زنبورها را می‌رساند، بیشترین علت مرگ زنبورها همان بیماری‌ها و نوسان آب‌وهوا و کمبود گیاهان مراتع و بارندگی است، ولی اگر ما مدیریت درست دارویی و تغذیه‌ای داشته باشیم، در برابر همه این نوسان‌ها می‌توانیم تصمیم و تدبیر درست اتخاذ کرده و زنبورها را نجات دهیم.
امسال زنبورداری داشتیم که از 600 کلنی تنها 160 کلنی او بعد از زمستان باقیمانده و اکنون دنبال چاره است، ولی حاضر نبوده یک‌صدم این خسارت را برای تغذیه و درمان درست زمستانی زنبورهایش هزینه کند.
نظر شما درباره تغذیه زمستانی و بهداشت زنبورها چیست؟
متأسفانه برخی با عسل شربت درست می‌کنند و این یعنی مرگ تدریجی زنبورها در چند روز، این کار علمی نیست، برخی فکر می‌کنند این کار مفید است ولی عمر زنبور را کوتاه می‌کنند.
متأسفانه تغذیه زنبور با شربت عسل باعث می‌شود پس از مصرف، به دلیل رطوبت بالای عسل، این ماده در معده زنبور شروع به تخمیر کند و این تخمیر در روزها و ساعات بعد بالا بگیرد و زنبور به‌شدت طول عمرش کم شده و پس از مدتی اشتها را ازدست‌داده و می‌میرد.
گاهی زنبوردار با اشتباهات ساده سبب مرگ زنبورها می‌شود؛ شربت شکر چند روز در ظرف غذای زنبورها می‌ماند یا اصول بهداشتی رعایت نمی‌شود و یا مدت زیادی این تغذیه یکنواخت انجام می‌شود که سبب بی‌اشتهایی و کاهش رشد و درنهایت از بین رفتن زنبور شده است.
یا مثلاً، آب را بدون سرپوش و محفظه در یک تشت طی روزهای زیادی برای زنبورها راکد می‌گذارد و سبب آلودگی آب و بیماری زنبورها می‌شوند، درحالی‌که ساخت یک آبشخور استاندارد برای زنبورها بسیار ساده است.
پس تجربه و مدیریت پرورش نقش اساسی در طول عمر زنبورها دارد؟
بله دقیقاً، گاهی زنبورداران با کم‌اطلاعی خود سبب مرگ این موجودات دوست‌داشتنی می‌شوند؛ مثلاً برای مدت زیادی کنار درختان بادام یا کلزا اتراق می‌کنند بدون اینکه تنوع غذایی به زنبور بدهند و زیر ده روز پس از تولد زنبورهایشان می‌میرند. درحالی‌که به‌سادگی با یک غذای کمکی و کمی اسیدی کردن آن‌ها می‌توانستند جلوی این کار را بگیرند تا زنبورها براثر تک گیاهی دچار یبوست نشوند.
یا زنبورداری که در نزدیکی درختان ازگیل اتراق می‌کند و نمی‌داند که این غذای مناسب و خوبی برای زنبورها نیست. گاهی با 5 درصد هزینه اضافی در تغذیه و دارو می‌توان از خسارت 70 درصدی مرگ‌ومیر زنبورها جلوگیری کرد.
متأسفانه فکر می‌کنند با عدم صرف این 5 درصد دارند صرفه‌جویی می‌کنند درحالی‌که نه زنبور خوبی دارند و نه تغذیه و مدیریت مناسبی و فقط با بی‌تدبیری سبب مرگ زنبورها شدند.
مهم‌ترین اصل در پرورش زنبورها را چه موضوعی می‌دانید؟
مدیریت خوب، مهم‌ترین اصل در زنبورداری است و اگر این اصل درست نباشد تمام‌کارهای مفید دیگر را خراب می‌کند، باید ابتدا این مدیریت علمی لحاظ شود و سپس به دنبال ملکه خوب و سایر روش‌های توسعه برویم. اگر مدیریت شما خوب نباشد، تغییر ملکه تازه برای شما دردسرساز است.
در بخش تغذیه زنبور چه پیشنهاداتی به زنبورداران و متولیان دولتی دارید؟
تهیه غذای کمکی زنبورعسل در جهان یک امر تخصصی و علمی است که نیاز به دانش روز دارد ولی در کشور ما متولیان با دادن شکر به زنبوردار می‌خواهند این کار را خود او انجام دهد و زنبورداران هم فکر می‌کنند، مثلاً با مخلوط چند ماده می‌تواند خمیر شیرین یا کیک زرده تهیه کند و متأسفانه نه‌تنها جواب نگرفته، بلکه سبب هزینه و خسارت و تلف شدن زنبورها می‌شود.
ما معتقدیم اگر دولت 50 درصد نهاده را به‌جای زنبوردار در اختیار شرکت‌های تهیه کمک تغذیه قرار دهد، زنبورداران می‌توانند درازای آن از شرکت‌های کمک تغذیه و دانش‌بنیان غذای آماده استاندارد و مفید تحویل بگیرند و این به نفع اقتصاد زنبورداری و بقای زنبورستان‌ها است. وقتی زنبوردار، با تجربه مصرف این غذاها، می‌بیند که بازده داشته و زنبورش حفظ‌شده، خودبه‌خود این فرهنگ جاافتاده و اقتصاد تولید مکمل‌ها شکوفا می‌شود، در حال حاضر ما به فکر سود در این سیستم نیستیم و تولید مکمل و کمک تغذیه چندان سودی هم ندارد و فقط برای بقای مجموعه و فعال بودن چرخه تولید و حفظ برند، انجام می‌شود.
با توجه به مشکلات بازار آزاد و تهیه شکر، اگر صندوق حمایت 50 درصد نهاده را به شرکت‌های تولید کمک تغذیه به‌عنوان شیرین‌کننده بدهد و درازای آن کیک زرده یا خمیر شیرین تحویل بگیرد، کمک زیادی به زنبوردار، توسعه سلامت زنبورداری و اقتصاد شرکت‌های دانش‌بنیان کرده است.
مصرف کمک تغذیه‌ها و مکمل‌ها چه ضرورتی دارد و چگونه باید فایده مصرف این محصولات را برای زنبوردار توجیه کرد؟
در بحث جمعیت کلنی‌ها، ما الآن نسبت به یک دهه قبل مشکلات مراتع و آب‌وهوا و خشک‌سالی را داریم، تعداد کلنی‌های ما حداقل دو برابر و میزان مراتع ما یک‌سوم قبل شده است و دسترسی زنبورها به گیاهان به همین نسبت کاهش‌یافته است و غذای کمتری از طبیعت به زنبورها می‌رسد. وقتی زنبورها تغذیه درستی نکنند، دچار ضعف ایمنی شده و ضریب بیماری‌ها افزایش می‌یابد. ما به این محصولات، غذای کمکی می‌گوییم، نه غذای اصلی و اکنون به دلیل کاهش کیفیت مراتع این مکمل‌ها و کمک تغذیه‌ها بسیار لازم و ضروری برای زنبورها هستند و خیلی از نیازهای زنبور با چریدن در مراتع تأمین نمی‌شود یا میزان آن کافی نیست. ما باید با مقداری غذای کمکی و مکمل این نواقص و کمبودها را جبران و از ضعیف و بیمار شدن و مرگ زنبورها جلوگیری کنیم.
غذای زنبور باید بالانس شده و دقیق باشد و تغذیه طبیعی زنبور این خاصیت را ندارد و بسیاری از مواد تغذیه‌ای از راه فضولات او دفع می‌شود، این تغذیه باید به‌صورت کاملاً علمی و اثرگذار و مطابق حالات بالینی کلنی تنظیم شود. بالانس تغذیه زنبورعسل که با یک هزینه کم و حدود 5 درصد افزایش هزینه انجام می‌شود، سبب بقا و طول عمر زنبورعسل و جلوگیری از خسارت‌های بعدی می‌شود و عملکرد و تولید عسل زنبور هم دو برابر می‌شود.
چه نوع تغذیه‌هایی در مجموعه اسپادانا مکمل تولید می‌شود؟
محصولات تولیدی شرکت اسپادانا مکمل، در سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، دسته اول غذاهای زنبورعسل هستند که خوراک کمکی زنبورعسل تعریف می‌شوند. در بحث خوراک‌ها ما خوراک‌های انرژی‌زا داریم که خمیر شیرین را شامل می‌شود و جایگزین شکر یا عسل برای تغذیه زنبور است و نیز خوراک گرده را داریم که جانشین گرده بوده و این کیک گرده مواد پروتئینی لازم زنبور را تأمین می‌کند.
دسته دوم کنستانتره زنبورعسل است که اگر زنبوردار بخواهد خودش غذا تهیه کند، برای بالانس و مغذی شدن باید اضافه کند. این‌ها پروتئینه هستند و در کنار پروبیوتیک‌ها برای ایمنی و تقویت استفاده می‌شود و می‌توان خاصیت کمک دارویی داشته باشد.
دسته سوم هم مکمل‌ها هستند که برای تأمین نیازهای ضروری و تقویت زنبور به غذایش اضافه می‌شود. مکمل‌های معدنی، ویتامینه و اسیدهای آمینه جزو این مکمل‌ها هستند.
پس از فروش علاوه بر پشتیبانی و کلاس‌های آموزشی به‌صورت دائمی و آنلاین به خریداران و زنبورداران آموزش و راهنمایی داده می‌شود و اطلاعات لازم به‌صورت تلفنی و مجازی برایش فرستاده و پشتیبانی می‌شود.
هر زنبورداری که با ما تماس بگیرد و وارد سیکل آموزشی ما بشود، چه از ما خرید کند یا نکند ما آموزش‌ها و توصیه‌های لازم را رایگان و به‌صورت همیشگی در اختیار او قرار داده و پاسخگوی همه سؤالات و همفکری و مشاوره به ایشان هستیم./
پایان گفت‌وگو
