به گزارش دیده‌بان صنعت زنبورداری ایران، انجام تحقیقات و ثبت‌اسناد و شواهد در خصوص بیماری‌های زنبورعسل و سایر موجودات مراحل علمی و سیر مشخصی دارد. نمی‌توان بدون داشتن صلاحیت علمی لازم و بدون دخالت‌دادن مراجع رسمی ذی‌صلاحی که متولی تشخیص و اعلام نظر در خصوص بیماری‌های زنبورعسل هستند، وجود یک بیماری یا آفت را اعلام نمود یا آن را به پهنه‌ای از کشور تعمیم داد.

به گزارش بینا نیوز، اخیراً مشاهدات شخصی و گمانه‌های زنی فردی در مورد وجود آفت کنه “تروپیلاالاپس” به‌صورت مرده که البته هیچ منبع و سند علمی در مورد آن وجود ندارد، باعث تشویش افکار عمومی جامعه زنبورداری شده است و دامن‌زدن غیرعلمی و غیرحرفه‌ای یکی از تشکل‌های زنبورداری به این گمانه‌زنی‌ها سبب ایجاد ناامنی روانی و نگرانی در زنبورداران شده است. باید گفت که نه‌تنها ادعای مشاهده این کنه اصلاً موضوع جدیدی در کشور نبوده؛ بلکه یک موضوع تکراری و دستمالی شده قدیمی است که از 10 سال قبل نیز مطرح بوده و هرازگاهی افراد ماجراجو که به دنبال مطرح‌شدن هستند، ادعاهای بدون سندی را بروز داده‌اند و به گمان باطلشان کشف جدیدی انجام داده‌اند!

دراین‌رابطه بخوانید:

(PMS) نخستین متهم لارو میری در زنبورستان‌های کشور – گفتگو با دکتر کامیار احمدی

«تروپیلاالاپس» اصلاً عامل مستقیم لارو میری یا تلفات زنبورعسل نیست

در خصوص با محقق ارشد بیماری‌های زنبورعسل و رئیس انجمن علمی زنبورعسل گفتگویی ترتیب دادیم تا بدانیم سیر تحقیقات و اثبات علمی وجود یک عارضه، آفت یا بیماری به چه شکل باید صورت گیرد و اثبات می‌شود این‌گونه ادعاهای بی سند هیچ جایگاه علمی و فنی در مراجع زنبورعسل کشور ندارد.

دکتر مجتبی محرمی، رئیس بخش بهداشت، تحقیق و تشخیص بیماری‌های زنبورعسل و کرم ابریشم مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی صمیمانه پذیرای پاسخ به سؤالات بینا نیوز شدند:

بینا نیوز: اگر بخواهیم یک عارضه یا آفت را به‌عنوان منشأ و بانی تلفات زنبور عسل در کشور یا یک پهنه وسیع معرفی کنیم، نیازمند چه فکت‌های علمی، مشاهدات، مستندات و پیش‌زمینه‌هایی برای تعمیم‌دادن و اثبات آن هستیم؟

دکتر مجتبی محرمی: طبیعتاً اگر محقق، شخص یا سازمانی بخواهد یک بیماری یا آفت فراگیر را در کشور یا پهنه‌ای معرفی کند، ابتدا نیازمند جمع‌آوری و تحقیق شواهد و مستندات کافی از عامل بیماری یا عوارض خود بیماری است. این امر نیازمند آن است که این فرد یا افراد موردنظر از نظر علمی آگاه و باتجربه در آن حوزه باشند تا بتوانند با جامعیت موضوع را مورد بررسی دقیق علمی قرار دهند. در واقع باید شواهد موجود در مورد آن بیماری اعم از جداسازی عامل آن، بررسی خصوصیات ظاهری آن عامل (از نظر فرم، شکل، ابعاد، تعداد) باید به‌صورت بسیار دقیق و با ابزار مخصوص و دقیق اندازه‌گیری و ثبت شوند و کارهای تشخیصی در خصوص آن بیماری یا عامل بر اساس متد مراجع و منابع علمی انجام شود.

–        از نظر بررسی پهنه‌ها ممکن است آفتی در یک استان مشاهده شود؛ ولی در سایر نقاط کشور وجود نداشته باشد، آیا می‌توان این نمونه را به کل کشور تعمیم داد؟

ابتدا باید اثبات کنیم که آیا آن آفت در همه عرصه‌ها و پهنه‌های زنبورداری کشور وجود دارد یا خیر، صرف ادعای یک شخص در یک استان بدون بررسی‌ها و الزامات لازم نمی‌شود موضوع را فراگیر دانست و هشدار داد. حتی اگر در یک نقطه یا استانی، آفتی دیده شود باید به‌دقت بررسی شود که آیا در همه آن استان پخش و فراگیر شده یا خیر. همچنین امکان سرایت آن به سایر نقاط به‌صورت علمی می‌بایست بررسی شود. اینکه آفت یا عاملی در گوشه‌ای از کشور دیده شود و ما آن را بخواهیم به تمام نقاط و پهنه‌ها و اقلیم‌های جغرافیایی کشور تعمیم دهیم منطقی و علمی نیست. ابتدا باید اصل موضوع ثبت و اثبات شود و مستندات احصا شده به سازمان‌های صلاحیت‌دار ارسال شود که در بحث بیماری‌ها و آفات زنبورعسل مرجع صالح و قانونی «سازمان دامپزشکی ایران» است و فقط این سازمان می‌تواند وجود یا همه‌گیری یک آفت را در کشور اعلام کند. به جز این سازمان سایر مراجع دارای صلاحیت برای اعلام وجود یک آفت یا بیماری در کشور نیستند.

–        پس افرادی که شواهدی را مشاهده یا تحقیق می کنند، چه باید بکنند؟

همه این افراد بر اساس ضوابط و پروتکل‌ها و قوانین موجود باید مستندات و مشاهدات خود را رسماً به سازمان دامپزشکی کشور ارسال کنند که این می‌تواند از طریق ادارات استانی این سازمان هم صورت بگیرد. سازمان پس از دریافت این مستندات، تازه‌وارد مرحله تحقیقات علمی، میدانی و راستی‌آزمایی می‌شود. کمیته فنی تشکیل می‌دهد و افراد صاحب صلاحیت را دعوت می‌کند و با خرد جمعی و بررسی گروهی شواهد و مستندات به یک نظر قطعی علمی رسیده و پس از تکمیل ادله، دقیقاً مشخص می‌کند که این عامل یا آفت، بیماری را در چه سطحی ایجاد می‌کند و علائم بالینی را چطور تشدید می‌کند یا در چه پهنه‌هایی می‌تواند چه عوارضی ایجاد کند و قطعاً این پروسه در یک سطح آزمایشگاهی مطمئن تست می‌شود که آیا آن آفت چه سطح علائم و عوارضی ایجاد می‌کند، تا داده‌ها منطبق بر حقیقت باشند و پس از آن است که رسماً و عمومی به‌صورت دقیق بروز یک بیماری، عارضه یا فراگیری یک آفت و ابعاد آن اعلام می‌شود و تمهیدات لازم هم برای کشور انجام می‌شود.

–        اگر بخواهیم این عارضه یا آفت را به کل کشور تعمیم دهیم، نیازمند چه‌کارهایی هستیم؟

این تنها در حیطه وظایف و اختیارات سازمان دامپزشکی است که پس از انجام فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی ذکر شده و جمع‌آوری داده‌ها و مستندات و مشورت با نخبگان و محققین و حصول اطمینان از وجود آن آفت یا عارضه در پهنه‌ای از کشور، می‌بایست اقدام به جمع‌آوری نمونه‌ها و آزمایش‌های بالینی از زنبورستان‌های مختلف سراسر کشور کند تا اطمینان حاصل شود که این آفت در همه نقاط و استان‌ها پخش شده یا فقط در عرصه خاصی مشاهده شده است. در این حالت باید سیستم مانیتورینگ برای کل کشور انجام شود و بر اساس استانداردهای آمار و اپیدمیولوژی این فرایند انجام می‌شود و تعداد مشخصی نمونه‌ها که گویای علمی شیوع بیماری باشد تهیه و ثبت می‌شود که تعداد نمونه‌ها و مشاهدات بر اساس فرمول‌های آماری و تحلیل داده‌ها تهیه می‌شود. پس از طی این مراحل می‌توان شیوع آن آفت یا بیماری در آن استان خاص را با درصد اعلام نمود که اگر بخواهد به کل کشور تعمیم داده شود باید این مراحل برای همه استان‌ها ثبت شود و پس از گذشتن آن شاخص آماری از یک درصد علمی مشخص، می‌توان شیوع و همه‌گیری کشوری را به اثبات رساند. البته دادن هشدارهای لازم پس از رسیدن به مرزی از اطمینان برای کاهش هزینه‌ها و تبعات ایرادی ندارد به شرطی که تحقیقات و آزمایش‌ها به‌صورت علمی و دقیق وجود آن عارضه را اثبات کند.

–        پس از این مرحله و اثبات وجود یک آفت در یک پهنه مشخص چه اقداماتی انجام می‌شود؟

پس از حصول اطمینان و طی مراحل ذکر شده، وجود یک آفت یا فراگیری آن در آن استان خاص اعلام می‌شود و تمهیدات درمانی اعلام می‌شود و به سایر استان‌های هم‌جوار نیز هشدار داده شده و اقدامات پیشگیرانه لحاظ می‌شود تا از فراگیری بیشتری آلودگی جلوگیری شود. طبق پروتکل‌های لازم سازمان دامپزشکی با کمک سایر ارگان‌ها تمهیدات پیشگیری، کنترل و درمان را صادر می‌کند و از جامعه هدف می‌خواهد تا اقدامات کنترلی، قرنطینه‌ای یا سایر موارد را به‌دقت انجام دهند و برای تأمین داروها یا سایر ابزار کنترلی و درمانی نیز اقدام می‌شود تا کمبودی در آن پهنه آلوده احساس نشود و زنبورداران بتوانند مجهز به داروها و ابزار لازم باشند.

  –  جناب دکتر؛ اگر این مراحل طی نشود و شخص یا مجموعه‌ای با تبلیغات نادرست باعث تشویش اذهان بهره‌برداران و تولیدکنندگان شده و بدون طی این مراحل و ضوابط وجود آفتی را ادعا کند، از نظر علمی چه حکمی دارد؟

اگر در اعلام عمومی یک بیماری یا وجود یک آفت این سیر علمی و قانونی طی نشود، ادعاهای افراد به‌هیچ‌وجه وجاهت علمی ندارد و کاری غیرعلمی، عامیانه و غیرفنی است که به‌هیچ‌وجه پذیرش آن منطقی نبوده و این اعلام عمومی به‌هیچ‌وجه علمی و اخلاقی نیست و از نظر هیچ مرجع علمی در دنیا قابل‌قبول و پذیرفته نیست.

• شما به‌عنوان یک دانشمند محقق که سال‌هاست از نزدیک روی بیماری‌های مختلف زنبورعسل و درمان آنها کار علمی دقیق و آزمایشگاهی انجام دادید، برای ثبت مشاهدات یک محقق یا دانشجو چه‌کارهای دقیق فنی باید انجام دهد؟

هر فرد یا محققی که از نگاه خودش با یک آفت یا بیماری جدید روبرو می‌شود باید از آن محدوده آن عارضه در سطح زنبورستان باید مشخص کند که آفت در داخل حجرات و سلول‌های لاروی مشاهده شده یا بر روی زنبور بالغ و اینکه در کجا مشاهده شده و آفت فعال بوده یا مرده، باید مشخص شود و مهم است. سپس باید از همان نقطه نمونه‌برداری شود؛ مثلاً برای اثبات فعالیت یک آفت در زنبورهای بالغ باید حداقل 200 نمونه زنبور بالغ جمع آوری شود و در یک  ظرف مطمئن بدون فوت وقت به آزمایشگاه دارای صلاحیت ارسال شود.

اگر آفت یا عامل بیماری در نوزادان یا جمعیت لاروی مشاهده شده باید از همان قاب، یک نمونه کافی که حداقل 50 تا 100 لارو داشته باشد را جداسازی و در ظرف مطمئن در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال شود. یا می توان کل آن قاب آلوده به آفت و بیماری به عنوان یک نمونه جامع ، اعم از زنبوران بالغ، لاروها و نوزادن و ذخایر حجرات و… در یک ظرف یا کندوچه بسته به آزمایشگاه صلاحیت دار و تخصصی ارسال شود.

بررسی این نمونه‌ها توسط افراد غیرمتخصص و آزمایشگاه‌های فاقد صلاحیت به‌هیچ‌عنوان پذیرفته نیست و نتایج حاصله نیز اعتبار و وجاهت علمی ندارد.

فیلم‌ها و عکس‌های دقیق هم می‌تواند با بزرگ‌نمایی لازم تهیه کرد و می‌بایست حتماً در آن تصاویر زمان و تاریخ دقیق و ساعت، لوکیشن دقیق و سایر اطلاعات لازم مستند شود و به همراه نمونه‌های فیزیکی به مراجع ذی‌صلاح ارسال شود. در غیر این صورت ما مستندات و شواهد کافی برای اثبات آن عارضه را نخواهیم داشت.

بخش دیگری از گفتگو با دکتر مجتبی محرمی را اینجا بخوانید:

آفت «کلارا» یک عامل اثبات نشده قدیمی و در حد پروپاگانداست